Steeds meer mensen maken bewuste keuzes bij hun aankopen. Ze kiezen biologische groenten, schakelen over naar een duurzame bank na het raadplegen van de Eerlijke Bankwijzer, of kopen vlees met het 'beter leven' keurmerk. Hun waarden bepalen de keuzes die ze als consument maken.
Ook bij digitale diensten groeit de bewustwording
Deze trend zien we nu ook bij digitale diensten. In ons vorige blog bespraken we drie redenen waarom burgers afstand willen nemen van Big Tech: privacy, ethiek en onafhankelijkheid.
Maar hier ligt een probleem: veel mensen willen wel bewuste digitale keuzes maken, maar missen de kennis en tijd om te beoordelen hoe een bepaald digitaal product scoort op privacy en ethiek.
Digitale 'Greenwashing'
Bedrijven spelen handig in op onze zorgen, maar hun claims zijn moeilijk te doorgronden. We zien regelmatig 'greenwashing' - denk aan Meta's recente campagnes over 'tiener-accounts' op Instagram of hun verhaal over WhatsApp-encryptie, waarbij lang niet alles werd verteld.
Bij voedsel hebben we biologische keurmerken, bij banken de Eerlijke Bankwijzer. Maar voor digitale diensten ontbreken dergelijke hulpmiddelen nog grotendeels. Dat maakt het voor gewone gebruikers bijna onmogelijk om goede keuzes te maken.
Het echte probleem: overstappen is complex
Een pak melk kopen is simpel. Maar overstappen naar Linux (in plaats van Windows), Libre Office (in plaats van Microsoft Office), Firefox (in plaats van Chrome), of Nextcloud (in plaats van Google Drive) is een stuk complexer.
Waar kun je terecht voor hulp?
Voor wie een andere auto wil kopen heeft de ANWB tests en kostenberekeningen. Als je die auto eenmaal hebt is er een Wegenwacht. In de digitale wereld is dit soort ondersteuning in veel beperktere mate beschikbaar.
Senioren kunnen terecht bij SeniorWeb voor hulp met Windows, Facebook en WhatsApp (wel alleen weer de Big Tech diensten). Mensen die moeite hebben met digitaal verkeer met de overheid en de bank vinden ondersteuning bij bibliotheken.
Maar wie helpt burgers die juist bewust willen overstappen naar alternatieven zoals Linux, open source software, of privacy-vriendelijke diensten? Die hulpstructuur bestaat er nauwelijks.
Tijd voor een nieuwe aanpak
Daarom onderzoeken we wat voor ondersteuning mensen nodig hebben om bewuste digitale keuzes te maken. Het gaat niet alleen om welke alternatieven er zijn - van Signal tot Linux, van DuckDuckGo tot Mastodon - maar ook om praktische begeleiding bij de overstap. Vervolgens is de vraag hoe die ondersteuning georganiseerd kan worden.
Misschien hebben we keurmerken nodig voor digitale diensten, of een digitale ANWB met praktische handleidingen voor open source software, of zelfs fysieke ondersteuning. Want alleen zo kunnen we mensen echt helpen bij hun digitale keuzevrijheid.
